Doğal destan nedir? Yapay destanlar nedir? Yapma destanlar, doğal destan özellikleri ve örnekleri nelerdir? Edebiyat Çocuk ekibi olarak sizler için özel olarak derledik.
Bu yazıda ne okuyacaksınız?
Doğal destan
Dünya tarihi boyunca birçok farklı coğrafyada ve birçok zaman diliminde çeşitli anlatı türleri ortaya çıkmıştır. Edebi metin türleri olarak değerlendirilen bu anlatılardan tarihsel anlamda en yaygın olanları ve en çok merak edilenleri destanlardır. Destanların ise kendi içinde birçok türü ve özelliği bulunmaktadır. Gelin hep birlikte desten nedir sorusuyla konuyu ele almaya başlayalım.
Destan nedir?
Destan, tarihsel olaylarla ilgili olarak çoğu zaman olağanüstü kahramanları ve olayları coşkulu bir üslupla anlatan bir edebi anlatı türüdür. Türk Dil Kurumu (TDK), destan kelimesini farklı anlamlarıyla birlikte açıklamaktadır. Bunlar şu şekildedir:
- Tarih öncesi tanrı, tanrıça, yarı tanrı ve kahramanlarla ilgili olağanüstü olayları konu alan şiir, epope: Manas, Şehname, İlyada, Kalevala birer destan örneğidir.
- Bir kahramanlık hikâyesini veya bir olayı anlatan, koşma biçiminde, ölçüsü on bir hece olan halk şiiri.
- Çağdaş Türk edebiyatında biçim ve içerik yönünden, geleneksel destanlardan ayrılık gösteren uzun kahramanlık şiiri: Üç Şehitler Destanı. Çanakkale Destanı.
Farklı tanımlamaları olmasına rağmen destanın üzerinde durduğu nokta ortaktır. Destanlar, bir şekilde o topluma göre önemli olan kahramanlık öykülerini konu almaktadır.
Doğal destan nedir?
Doğal destan, yazarı belli olmayan, halk içinde kuşaklar arası kulaktan kulağa yayılan ve çeşitli kahramanlık hikayelerinin genellikle doğaüstü unsurlarıyla birlikte coşkulu bir üslupla aktarıldığı sözlü anlatılardır.
Doğal destanlar, yazarının kim olduğu bilinmeyen destanlardır.
Doğal destanların en büyük ortak özelliği, genellikle destana konu olan kişilerin olağanüstü veya tanrısal yönlerinden bahsedilmesidir. Kahraman, üstün özelliklere sahiptir ve çoğunlukla geri kalan insanları kötü bir olaydan, durumdan, afetten ya da düşmandan kurtaran kişidir.
Dünyanın çok geniş bir coğrafyasında birçok topluma ait doğal destanlar bulunmaktadır. Kulaktan kulağa yayılarak günümüze kadar ulaşan bu destanları kimin kaleme alındığı asla bilinmemektedir.
Yapay destan, yapma destan nedir?
Yapay destan, diğer ismiyle yapma destan, herhangi bir kişi tarafından kaleme alınan ve yazarı olan destandır. Yani destanı yazan kişi bellidir. Doğal destandan en büyük farkı yazarının bilinmesidir.
Yapay destanlar, birçok yerde yapma destan olarak da anılmaktadır. Genellikle bir şair veya yazarın toplumu etkileyen bir konu hakkında destansı bir şekilde kaleme aldığı eserlere yapar destanlar denilmektedir. Yapay destana şunlar örnek gösterilebilir:
- Virgilius – Aeneit
- Dante – İlahi Komedi
- Tasso – Kurtarılmış Kudüs
- Milton – Kaybolmuş (Kaybedilmiş) Cennet
- Firdevsi – Şehnâme
Doğal destan özellikleri
Doğal destanların kendi içinde birçok özelliği bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır:
- Yazarının kim olduğu bilinmeyen anonim destanlardır.
- Genellikle kahramanlık olayları ele alınır.
- Kuşaktan kuşağa, çoğunlukla sözlü olarak aktarılır.
- Kahramanlara doğaüstü, tanrısal özellikler katılır.
- Birçoğunda doğaüstü varlıklar kahramanlara ve toplumlara yardımcı olmaktadır.
- Dünyanın birçok noktasında farklı destanlar ortaya çıkmıştır.
- Genellikle coşkulu ve şiirsel bir üslup bulunmaktadır.
Doğal destan örnekleri
Dünyanın birçok noktasında doğal destana örnek verilebilecek eserler ortaya çıkmıştır. Bunlardan başlıca olanları şunlardır:
- Yunan Destanları İLYADA (Homeros), ODYSSEA (Homeros)
- Iran Destanı ŞEHNAME (Firdevsi)
- Fin Destanı KALEVALA (Dr. Lönrot)
- Rus Destanı IGOR
- Hint Destanları RAMAYANA, MAHABHARATA
- Alman Destanı NİBELUNGEN
- Sümer Destanı GILGAMIŞ
- Japon Destanı ŞİNTO
- Fransız Destanı CHANSON DE ROLAND
- İspanyol Destanı LECİD
- Türk Destanları OĞUZ KAĞAN, MANAS
- İgor Destanı
- Alp Er Tunga Destanı
- Bozkurt
- Şehname
- Nibelungan
