Yunus Emre kimdir? Edebi kişiliği… Halk edebiyatı… Divan edebiyatı… Klasik Türk edebiyatı… Divan şiiri… Halk şiiri… Hece ölçüsü… Türk şiiri… Detaylar Edebiyat Çocuk‘ta…
Yunus Emre kimdir? Edebi kişiliği
Yunus Emre, topluma hitap ettiğinden yalın bir dil kullanmayı tercih etmiştir. Kimi kaynaklar Yunus”un memleketine ilişkin değişik şeyler söyleni. Konya/Karamanlı, Sivrihisarlı, Bolulu, Aksaray ve Kırşehirli olduğunu ifade eden kaynaklar bulunmaktadır. En akla yakın olanı Aksaray ile Kırşehirli olmasıdır. Yaşamı menkıbevî bir niteliğe sahiptir. Yunus Emre’in ardından yaşayan “Miskîn Yunus, Âşık Yunus, Dervîş Yunus vb.” daha başka isimlerle anılan ya da “Yunus” ismini taşıyan şairler onun yaşamı gibi şiirlerini de gölgelemiştir. Yunus Emre, şiirlerindeki bilgiler çerçevesinde Anadolu’da pek çok yeri gezmiştir, Halep’e, Şam’a, “yukarı iller” dediği Azerbaycan’a kadar gitmiştir, Konya’da Mevlânâ’nın meclisinde yer almıştır. Mevlânâ onun için “ilâhî konaklardan geçerken her çıktığım menzilde Yunus’un izini gördüm.” der. “Eğirdir, Bursa, Keçiborlu, Emre Köyü, Aksaray, Karaman ve Erzurum’un Dutçu köyü vb.” Anadolu’nun birçok yerinde onun ismine makamlar (anıt mezarlar) vardır. 1991 senesi UNESCO tarafından “Yunus Emre Yılı” olarak kabul edilmiştir. Divan ve Risaletü’n Nushiye adlı iki yapıtı bulunmaktadır. Divan, Divan-ı İlahiyat şeklinde de bilinmektedir. Türkçe divan sahibi ilk şairimizdir. Yunus Emre, aruz ölçüsünü dize ortasından ikiye bölünebilen kalıplarını kullanıp beyitlere dörtlük biçiminde yazılabilme özelliği vermiştir ve bu sayede şiirlerinde ahenk oluşturmuştur. Risâletü’n-Nushiyye haricindeki şiirlerinde de peygamberlere, tanınmış mutasavvıflara, Attâr’ın ve Mevlânâ’nın yapıtlarındaki öykülere telmihler vardır. Bu yönüyle yazınımızda telmihli anlatımda öne çıkmıştır. Anadolu’da dolaştığı ve Hacı Bektaş Veli’yle görüştüğü belirtilir. Hacı Bektaş onu Taptuk Emre’ye yollamıştır. Risaletü’n Nushiye hemen hemen 600 beyitten oluşur (562 veya 623) ve mefâîlün/mefâîlün/feûlün vezni ile kaleme almıştır.
- Risâletü’n-Nushiyye: Küçük bir öğüt kitabı olan bu yapıt, 1307 senesinde kaleme alınmış tasavvufî ve ahlâksal bir mesnevidir. Eserin başında fâ‘ilâtün fâ‘ilâtün fâ‘ilün vezni ile yazılan 13 beyitten oluşan bir manzumenin ardından kısa bir düz yazı bulunmaktadır. Bundan sonraki bölümü mefâ’îlün mefâ’îlün fe’ûlün vezniyle kaleme alınan yapıt, yazma nüshaya nazaran 562, matbu nüshaya nazaran 623 beyittir.
- Yapıtta, yaratılışın aslı olan dört temel ögeden bahsedilmektedir ve insan bedeni anlatılmaktadır. Sonra “akıl, nefis, can ve gönül” kelimelerine yer vermiştir. Yunus bu yapıtında, “iyi-kötü, akıl-nefis, cömetlik-cimrilik, sabır-acelecilik, doğruluk-eğrilik, alçakgönüllük-kibir vb.” zıtlıkları ele almıştır.
- Heceyle kaleme aldığı Divan 417 beyitten oluşur ve Yunus’un asıl düşünce dünyasını vermektedir.
